Hormon stresa prolaktin : Kako utiče na tijelo, um i zdravlje?

Prolaktin, hormon mnogi povezuju isključivo sa dojenjem, ali njegova uloga u tijelu je daleko složenija i važnija nego što se često misli. Poznat i kao hormon stresa, prolaktin igra ključnu ulogu u regulaciji imunog sistema, reproduktivnog zdravlja, emocionalnog stanja, pa čak i metabolizma. Povišeni nivoi ovog hormona mogu izazvati značajne zdravstvene probleme, uključujući poremećaje plodnosti, promjene raspoloženja i hormonalni disbalans. U ovom članku detaljno ćemo objasniti šta je prolaktin, kako i zašto se povezuje sa stresom, koji su simptomi povišenog prolaktina, kao i koje prirodne i medicinske metode postoje za njegovo regulisanje. Ako želite da bolje razumijete uticaj hormona stresa prolaktina na vaše zdravlje i saznate kako održati hormonsku ravnotežu, nastavite čitati.

Hormon stresa prolaktin : Kako utiče na tijelo, um i zdravlje

Šta je prolaktin?

Prolaktin je hormon koji se proizvodi u prednjem režnju hipofize, male žlijezde smještene u bazi mozga. Iako je najpoznatiji po svojoj ulozi u stimulaciji proizvodnje mlijeka nakon porođaja, prolaktin ima znatno širu funkciju i prisutan je i kod muškaraca i kod žena, nezavisno od trudnoće i dojenja. Naziv "prolaktin" dolazi od riječi “pro-lactation” što doslovno znači "za stvaranje mlijeka" .

Koja je uloga prolaktina u tijelu?

Iako je njegova glavna funkcija vezana za dojenje, prolaktin ima više od 300 različitih uloga u organizmu :

• Regulacija imunog sistema
• Uticaj na plodnost i menstrualni ciklus
• Kontrola emocionalnog odgovora i ponašanja
• Uticaj na metabolizam
• Formiranje mliječnih žlijezda u trudnoći

Kod muškaraca, prolaktin ima funkciju u regulaciji nivoa testosterona i reproduktivnom zdravlju.

Da li je prolaktin hormon stresa?

Prolaktin se često ne svrstava među "klasične" hormone stresa kao što su kortizol i adrenalin, ali ima jasnu ulogu u stresnom odgovoru organizma. Tokom stresa, mozak može stimulisati lučenje prolaktina. Ovo je posebno izraženo kod emocionalnog i psihološkog stresa, kao i kod hroničnog fizičkog napora.

Studije su pokazale da :

• Stresne situacije povećavaju lučenje prolaktina
• Visok nivo prolaktina može dodatno poremetiti ravnotežu ostalih hormona
• Kod hroničnog stresa, prolaktin može doprinositi razvoju problema sa plodnošću, raspoloženjem i imunitetom

Simptomi povišenog prolaktina (hiperprolaktinemija)

Povećan nivo prolaktina naziva se hiperprolaktinemija i može izazvati niz simptoma :

Kod žena :

• Neredovne ili izostale menstruacije
• Neplodnost
• Izlučivanje mlijeka iz dojki mimo trudnoće (galaktoreja)
• Snižen libido
• Akne i pojačana dlakavost

Kod muškaraca :

• Snižen libido
• Erektilna disfunkcija
• Povećane grudi (ginekomastija)
• Neplodnost
• Umor i manjak energije

Zajednički simptomi:

• Depresivno raspoloženje
• Anksioznost
• Loš san
• Glavobolje
• Gubitak koštane mase (osteoporoza)

Uzroci povišenog prolaktina

Razlozi za povišene vrijednosti prolaktina mogu biti :

• Stres (emocionalni, fizički, psihološki)
• Prolaktinoma - benigni tumor hipofize koji luči prolaktin
• Nedostatak sna
• Hipotireoza (smanjena funkcija štitne žlijezde)
• Policistični jajnici (PCOS)
• Lijekovi (antidepresivi, antipsihotici, lijekovi za povišeni pritisak)
• Trudnoća i dojenje (prirodno povišeni prolaktin)
• Intenzivan fizički napor

Uticaj prolaktina na žene i muškarce

Žene :

Kod žena, prolaktin direktno utiče na menstrualni ciklus. Povećane vrijednosti prolaktina mogu blokirati ovulaciju, što otežava ili onemogućava začeće.

Hronično povišen prolaktin može uzrokovati :

• Hormonski disbalans (nižim nivoom estrogena)
• Suvu vaginu
• Promjene raspoloženja i iritabilnost

Muškarci :

Muškarci često ne znaju da i oni mogu imati problem sa prolaktinom. Visok prolaktin smanjuje nivo testosterona, što dovodi do :

• Gubitka mišićne mase
• Umora
• Problema s koncentracijom
• Smanjene seksualne želje

Prolaktin i mentalno zdravlje

Neravnoteža hormona često ide ruku pod ruku sa psihičkim simptomima. Kada je prolaktin povišen, može doći do :

• Anksioznosti
• Depresije
• Emocionalne nestabilnosti
• Povećane razdražljivosti

Osobe sa hronično visokim prolaktinom često prijavljuju osjećaj „magle u glavi“, teškoće sa fokusom i pad motivacije.

Kako se dijagnostikuje poremećaj prolaktina?

Dijagnoza se postavlja na osnovu :

1. Laboratorijskih analiza krvi - posebno mjerenje nivoa prolaktina

2. Magnetske rezonance (MRI) - ako postoji sumnja na tumor hipofize

3. Analize hormona štitne žlijezde

4. Procjene lijekova koji se koriste

Preporučuje se testiranje ujutro, jer su tada vrijednosti najpouzdanije.

Prirodni načini za snižavanje prolaktina

Ako je nivo prolaktina blago povišen, moguće je pokušati regulaciju prirodnim putem :

1. Umanjenje stresa

• Joga, meditacija, šetnje u prirodi
• Tehnike disanja
• Psihoterapija (posebno kod hroničnog stresa)

2. Biljke i dodaci

• Vitex agnus-castus (često se koristi kod žena sa PCOS-om)
• Vitamin B6 - učestvuje u regulaciji neurotransmitera i može pomoći u sniženju prolaktina
• Vitamin E - antioksidativno dejstvo koje podržava hormonski balans
• Magnezijum i cink

3. Zdrav san

Nedostatak sna direktno utiče na nivo hormona - važno je spavati barem 7 - 8 sati dnevno.

4. Izbjegavanje emocionalnih okidača

Stalna izloženost konfliktima i stresnim osobama može izazvati lučenje prolaktina.

Medicinski pristupi liječenju poremećaja prolaktina

Kada prirodni pristupi nisu dovoljni, koriste se farmakološki tretmani :

• Dopamin agonisti (npr. bromokriptin, kabergolin) - smanjuju lučenje prolaktina
• Terapija osnovne bolesti (npr. hipotireoze)
• Hirurško uklanjanje tumora (rijetko, u slučaju prolaktinoma)
• Radioterapija (u izuzetnim slučajevima)

Važno je napomenuti da se liječenje sprovodi pod nadzorom endokrinologa.

Zaključak : Balans hormona je ključ zdravlja

Prolaktin je mnogo više od “hormona za dojenje”. Njegova uloga u stresnom odgovoru, plodnosti, mentalnom zdravlju i cjelokupnom hormonalnom balansu čini ga jednim od ključnih hormona našeg tijela. Povišen prolaktin može biti znak da tijelo pokušava komunicirati disbalans - bilo fizički, emotivni ili mentalni. Pravovremena dijagnostika, promjena životnog stila, redukcija stresa i stručna pomoć mogu učiniti veliku razliku.