Tokofobija : Strah od porođaja – Uzroci, simptomi i mogućnosti liječenja

Strah od porođaja je osjećaj koji doživljava veliki broj žena u različitim fazama života. Iako su umjerene brige pred porođaj sasvim normalne, kada taj strah preraste u intenzivan, paralizirajući osjećaj koji utiče na svakodnevno funkcionisanje, govorimo o fenomenu poznatom kao tokofobija. Tokofobija može imati ozbiljne posljedice po mentalno zdravlje žene, njen odnos prema trudnoći i majčinstvu, kao i na odluke o rađanju djece. Ovaj članak nudi sveobuhvatan pregled tokofobije – od uzroka i simptoma do načina liječenja i prevencije.

Tokofobija : Strah od porođaja – Uzroci, simptomi i mogućnosti liječenja

Šta je tokofobija?

Tokofobija je patološki strah od trudnoće i/ili porođaja. Ova fobija može biti toliko intenzivna da žene potpuno izbjegavaju trudnoću, a u nekim slučajevima insistiraju na carskom rezu kako bi izbjegle prirodni porođaj. Tokofobija nije samo strah od bola – ona uključuje duboko ukorijenjene emocionalne, psihološke i ponekad i traumatske elemente.

Vrste tokofobije

1. Primarna tokofobija – Javlja se kod žena koje nikada nisu bile trudne. Ova vrsta fobije može početi već u adolescenciji ili ranoj odrasloj dobi, često pod uticajem traumatskih informacija o porođaju ili negativnih iskustava iz okruženja.

2. Sekundarna tokofobija – Razvija se nakon prethodnog traumatskog porođaja, pobačaja, komplikacija u trudnoći ili drugih negativnih iskustava povezanih sa reprodukcijom.

Uzroci tokofobije

Tokofobija je kompleksna pojava koja nastaje kao rezultat kombinacije bioloških, psiholoških i socijalnih faktora. Evo najčešćih uzroka :

1. Traumatska iskustva

• Raniji težak porođaj
• Pobačaji ili mrtvorođenče
• Seksualno zlostavljanje
• Fizičko ili emocionalno nasilje

2. Psihološki faktori

• Depresija, anksioznost, posttraumatski stresni poremećaj (PTSP)
• Nisko samopouzdanje i osjećaj gubitka kontrole
• Hipohondrija i pretjerani strah od komplikacija

3. Društveni i medijski uticaji

• Negativne priče iz medija ili filmova o porođaju
• Priče iz okruženja (porodična iskustva, komentari prijateljica)
• Nedostatak edukacije o trudnoći i porođaju

4. Hormonske i neurobiološke promjene

Istraživanja pokazuju da određeni hormoni i moždane strukture mogu igrati ulogu u razvoju fobičnih reakcija, uključujući tokofobiju.

Simptomi tokofobije

Simptomi tokofobije mogu se razlikovati u intenzitetu, ali najčešći uključuju :

• Intenzivan strah pri pomisli na trudnoću ili porođaj
• Odbijanje seksualnih odnosa zbog straha od začeća
• Anksioznost i panični napadi
• Insistiranje na carskom rezu bez medicinskih razloga
• Depresivno raspoloženje i emocionalna nestabilnost
• Poremećaji spavanja, noćne more povezane s porođajem
• Izbjegavanje trudnoće čak i uz jaku želju za djecom

Kako se postavlja dijagnoza?

Tokofobiju dijagnostikuje psihijatar, psiholog ili terapeut na osnovu :

• Detaljnog razgovora sa pacijentkinjom
• Psiholoških testova i upitnika
• Pregleda prethodnih medicinskih i psiholoških nalaza

Važno je razlikovati tokofobiju od obične nelagode ili zabrinutosti – kod tokofobije strah remeti svakodnevno funkcionisanje i donosi ozbiljan psihološki distres.

Posljedice neliječene tokofobije

Neliječena tokofobija može imati niz posljedica, među kojima su :

• Odluka da se nikada ne postane roditelj
• Hronična anksioznost i depresija
• Otežani partnerski odnosi
• Oslabljen osjećaj samopouzdanja i lične vrijednosti
• Povećan rizik od postporođajne depresije

Liječenje tokofobije

Dobra vijest je da se tokofobija može uspješno liječiti, posebno ako se prepozna na vrijeme. Liječenje zavisi od uzroka i intenziteta simptoma, a može uključivati :

1. Psihoterapija

• Kognitivno-bihevioralna terapija (KBT) – Pomaže u identifikaciji i promjeni negativnih misli koje izazivaju strah.
• EMDR terapija – Koristi se kod žena koje su imale traumu (npr. prethodni težak porođaj ili seksualno zlostavljanje).
• Eksponencijalna terapija – Postepeno izlaganje ženi informacijama i situacijama koje se tiču trudnoće i porođaja.

2. Psihoedukacija

• Edukacija o fiziološkom procesu porođaja
• Razbijanje mitova i predrasuda
• Priprema za različite scenarije tokom trudnoće

3. Farmakoterapija

U težim slučajevima, uz nadzor psihijatra, mogu se koristiti antidepresivi ili anksiolitici. Međutim, korištenje lijekova tokom trudnoće mora biti pažljivo procijenjeno.

4. Podrška partnera i porodice

Emocionalna podrška ima ogroman značaj. Partneri i članovi porodice treba da pokažu razumijevanje, strpljenje i uključenost u proces liječenja.

Preventiva : Kako prevenirati razvoj tokofobije?

Prevencija se može ostvariti kroz :

• Ranu edukaciju o trudnoći i porođaju kroz škole za trudnice
• Otvoren razgovor o strahovima i sumnjama s ginekologom ili terapeutom
• Podršku ženama nakon traumatskog porođaja
• Promovisanje pozitivnih i realističnih iskustava kroz medije

Kada potražiti stručnu pomoć?

Stručnu pomoć treba potražiti ako :

• Strah od porođaja utiče na svakodnevni život
• Ne možete zamisliti trudnoću bez osjećaja panike
• Isključujete mogućnost trudnoće uprkos želji za djecom
• Imate simptome depresije, PTSP-a ili paničnih napada

Iskustva žena sa tokofobijom

Mnoge žene širom svijeta suočile su se s tokofobijom. Neka od njihovih svjedočanstava :

“Nisam mogla ni da gledam filmove sa scenama porođaja. Sama pomisao me bacala u paniku.” 

Anja, 32

 “Nakon traumatičnog porođaja prvog djeteta, strah od drugog bio je parališući. Terapija mi je pomogla da vratim kontrolu.”

Maja, 36

“Nikada nisam željela djecu, ali tek sam kroz terapiju otkrila da nije bio izbor već dubok strah.”

Ivana, 28

Zaključak

Tokofobija je ozbiljno stanje koje ne treba zanemariti. U društvu koje glorifikuje majčinstvo, žene koje osjećaju dubok strah od porođaja često su neshvaćene i usamljene. Priznavanje straha, razgovor sa stručnjacima i podrška iz okruženja ključni su koraci ka iscjeljenju. Važno je znati – postoji izlaz, a tokofobija se može prevazići.